تفاوت گریس و روغن چیست؟
در دنیای مکانیک و تولید تجهیزات صنعتی، بحثی که همواره در میان متخصصان وجود دارد این است که گریس یا روغن کدام یک برای روان کاری به عنوان یکی از مهم‌ترین کارها در جهت افزایش عملکرد و بهره‌وری تجهیزات فلزی، بهتر است؟!
گریس و روغن دو محصول کاملاً متفاوت از هم می‌باشند که هر یک برای کاربردهای ویژه‌ای مناسب شناخته می‌شود؛ از این رو تشخیص این‌که کدام محصول عموماً روان کننده بهتری است، دشوار است. اگرچه هر دو ماده نقش مهمی در حفظ سلامت تجهیزات ایفا می‌کنند و بخشی اساسی از برنامه تعمیر و نگهداری آن‌ها به شمار می‌روند اما برای برخی از کاربردها روغن صنعتی بر گریس ارجحیت دارد و در مواردی دیگر گریس که در انواع مختلف تولید و عرضه می‌گردد، بهتر و مناسب‌تر است.
در این راستا و برای رسیدن به پاسخی درست، به بررسی تفاوت گریس و روغن خواهیم پرداخت.
نخست و قبل از پرداختن به تفاوت گریس و روغن به عنوان روان کننده، هر یک از این دو ماده به صورت اجمالی معرفی می‌گردند.
معرفی روغن
روغن ماده‌ای ناقطبی است که دردمای معمولی چسبناک است. این ماده ضروری در زندگی، هم آبگریز و هم چربی دوست می‌باشد و به‌طورکلی از تعداد زیادی کربن و هیدروژن تشکیل شده است. روغن‌ها را می‌توان به طور عمده لیپیدهای غیراشباع دانست که در دمای اتاق (۲۵ درجه سانتی‌گراد) در حالت مایع قرار دارند.
روغن‌ها منشأ مختلفی دارند، برخی از یک منبع حیوانی به دست آمده‌اند و برخی دیگر منشأ گیاهی دارند، بعضی نیز جزو فرآورده‌های نفتی به شمار می‌روند که به کمک صنعت پتروشیمی تولید شده و در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این روغن‌ها فرار و برخی دیگر غیر فرار می‌باشند. صنایع غذایی، حوزه پزشکی و حوزه تولید تجهیزات صنعتی را می‌توان سه حوزه مهم در استفاده از انواع روغن معرفی کرد.
روغن‌ها در انواع مختلفی وجود دارند اما دو نوع عمده آن را می‌توان روغن آلی (ارگانیک) و روغن معدنی دانست. روغن آلی روغنی است که از گیاهان، حیوانات و سایر موجودات به کمک فرآیندهای متابولیک به دست می‌آیند به همین دلیل می‌توانند به جز لیپیدها حاوی پروتئین‌ها و آلکالوئیدها باشند. روغن معدنی (mineral oil) اما روغنی است که از تقطیر نفت به دست می‌آید و به عنوان یک روغن غیرخوراکی شناخته می‌شود.
ناگفته نماند که خاصیت ناقطبی بودن روغن آن را به یک ماده برای روان کاری تجهیزات بدل کرده است چرا که این خاصیت مانع از آن می‌شود که این ماده به سایر مواد به‌راحتی بچسبد.
معرفی گریس
گریس ماده‌ای جامد یا نیمه جامد است که به عنوان یک روان کننده برای روان کاری تجهیزات صنعتی حوزه‌های مختلف، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده که نقش کلیدی و بسیار مهم در بالا بردن میزان کارایی و عمر تجهیزات با کاهش میزان اصطکاک میان قطعات دارد، متشکل از روغن پایه، غلیظ کننده و افزودنی است.
پایه این ماده شیمیایی یکی از انواع روغن معدنی یا گیاهی است که ۸۵ تا ۹۰ درصد از ترکیب را به خود اختصاص داده است. غلیظ کننده (thickener) 3 تا ۳۰ درصد از ترکیب را شامل می‌شود و اضافه کردن آن به روغن پایه، حالت فیزیکی روغن را از مایع به نیمه جامد یا جامد تبدیل می‌کند. در کنار این دو ماده یا شاخص اصلی می‌توان به گریس افزودنی‌هایی را نهایتاً تا ۱۰ درصد اضافه کرد. این افزودنی‌ها در جهت بالا بردن ویژگی‌های خوب گریس، کاهش یا حذف خواص نامطلوب آن و اضافه شدن خواص جدید در جهت کارایی و عملکرد بهتر آن برای حفاظت از تجهیزات و بالا بردن راندمان کاری آن‌ها به انواع گریس اضافه می‌شوند. اگرچه افزودنی‌های گریس نظیر گرافیت در گریس گرافیتی، افزودنی‌های تحت فشار و افزودنی مولبیدین سولفید، درصد کمی از گریس را به خود اختصاص داده‌اند اما همین درصد پایین باعث کم شدن میزان اصطکاک، اکسیداسیون و زنگ‌زدگی به میزان فراوان می‌شود.
اصلی‌ترین تفاوت گریس و روغن صنعتی
اگرچه روغن صنعتی و گریس هر دو روان کننده‌هایی هستند که برای به حداقل رساندن میزان اصطکاک در اکثر تجهیزات صنعتی، ماشین‌آلات و ابزار به کار گرفته می‌شوند اما در حقیقت این دو ماده، دو ترکیب کاملاً متمایز از یکدیگر هستند.
بر اساس معرفی دو محصول در بخش‌های پیشین می‌توان تفاوت‌های این دو ماده پرمصرف را به سه دسته ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی، منشأ (از کجا می‌آیند؟) و کاربردها تقسیم کرد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی از مواردی هستند که روغن را از گریس متمایز می‌کنند.
از لحاظ فیزیکی روغن در دمای اتاق عمدتاً به‌صورت مایع است و تنها زمانی جامد دیده می‌شود که برای مدتی طولانی در معرض دمای پایین قرار بگیرد. این در حالی است که گریس یک ترکیب نیمه جامد است. درواقع گریس‌ها به دلیل نیمه سیال بودن نسبت به روغن بیشتر شکل ظاهری خود را حفظ می‌کنند.
از لحاظ شیمیایی نیز می‌توان به ویسکوزیته اشاره کرد. روغن و گریس اگرچه هر دو از ویسکوزیته بالایی برخوردار می‌باشند اما میزان آن متفاوت از هم می‌باشد. روغن نسب به گریس ویسکوزیته پایین‌تری دارد.
نحوه تولید گریس و روغن؟
منشأ روغن و گریس را می‌توان یکی دیگر از تفاوت‌ها دانست. درست است که هر دو ماده از چربی‌های حیوانی مشتق می‌شوند اما روغن‌ها را می‌توان از گیاهان (دانه و برگ گیاه) نیز به دست آورد. گریس‌ها نیز می‌توانند با کمک مواد معدنی گوناگون تولید شوند.
نکته: همه روغن‌ها را می‌توان با ترکیب غلیظ کننده و افزودنی‌ها به گریس تبدیل کرد اما همه گریس‌ها از روغن به دست نمی‌آیند.
برای چه مواردی استفاده می‌شوند؟
از میان دو ماده گریس و روغن، روغن به شیوه‌های مختلف و برای موارد گوناگون قابل استفاده است، ولی گریس‌ها عمدتاً برای روان کاری تجهیزات و ابزارآلات به کار برده می‌شوند.
مزایا و معایب گریس نسبت به روغن
در ادامه بررسی تفاوت‌های میان گریس و روغن به ارزیابی مزایا و معایب این دو ماده نسبت به یکدیگر خواهیم پرداخت.
- گریس ماندگاری بیش‌تری نسبت به روغن دارد. در حقیقت زمانی‌که برای روانکاری از انواع گریس نظیر گریس تفلونی، گریس پایه PAO یا گریس های وکیوم استفاده شود، گریس مدت زمان بیش‌تری بر روی سطح باقی می‌ماند. این امر باعث کم شدن تعداد دفعات مورد نیاز برای روانکاری شود که بالطبع مقرون‌به‌صرفه بودن گریس نسبت به روغن را به دنبال خواهد داشت.
- از خواص مهم گریس‌ها آب‌بند بودن آن است. هنگامی‌که از این ماده برای روانکاری تجهیزات استفاده می‌شود، آب‌بندی آن‌ها را کامل خواهد کرد.
- گریس نسبت به روغن نشتی کمی دارد. در حقیقت زمانی که روغن برای روانکاری به کار گرفته می‌شود به جهت سیال بودن امکان نشتی آن وجود دارد که همین نشتی ممکن است آسیب‌هایی را به کل سیستم وارد نماید. این در حالی است که گریس نیمه سیال است و علاوه بر سهولت در نحوه استفاده از آن، چکه نکرده و نشتی نخواهد داشت یا در مقدار بسیار کم اتفاق می‌افتد.
- گریس‌ها نسبت به انواع روغن صنعتی مورد استفاده برای روان کاری در گستره دمایی وسیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در حقیقت روغن‌ها هنگامی که در محیطی با دمای بالا استفاده شوند تمایل به تبخیر دارند اما گریس‌ها این‌گونه نبوده و نسبت به روغن‌ها تحمل دما و فشار بالا را دارند. به عنوان نمونه می‌توان به گریس گرافیتی با نام تجاری (گرول ۱۰۰۰) اشاره کرد. محدوده دمای کاری این گریس که ظرفیت تحمل بار بالا را دارد از منفی ۲۰ درجه سانتی‌گراد تا مثبت ۵۰۰ درجه سانتی‌گراد است که قطعاً این مقدار گسترده دمایی کمی نمی‌باشد.
- استفاده از گرافیت برای روانکاری، از خوردگی فلزات جلوگیری می‌کند. در حقیقت به جهت وجود افزودنی‌های بسیار خوب گریس با ویژگی‌های منحصربه‌فرد، میزان سایش قطعات فلزی و اصطکاکی که میان این قطعات به وجود می‌آید به‌صورت قابل‌توجهی کاهش می‌یابد که این کاهش از خوردگی فلزات جلوگیری خواهد کرد.
در کنار تمام مزیت‌هایی که برای انواع گریس نسبت به روغن صنعتی گفته شد، لازم است به برخی از معایب این ماده نسبت به روغن اشاره کرد.
- گریس قابلیت خنک‌کنندگی کم‌تری نسبت به روغن دارد. این ماده به جهت این‌که نیمه سیال می‌باشد و به دو صورت نیمه جامد و جامد تولید می‌گردد این قابلیت را ندارد که به قطعات بسیار ریز یا مجاری تجهیزات نفوذ کرده و آن‌ها را روان کاری کند. همچنین برای روان کاری درست به کمک گریس نسبت به روغن نیاز به نیروی کار بیشتر و حرفه‌ای است.
- آلودگی‌ها را نمی‌توان از سطوح متحرکی که به کمک گریس روان کاری شده‌اند دور نمود و به جهت ایجاد یک لایه گریس این امکان وجود خواهد داشت که گردوغبار به‌مرور بر روی گریس قرار بگیرد.
در هر صورت و با توجه به مزایا و معایب گفته شده، اشاره به این نکته الزامی است که پیش از انتخاب گریس یا روغن برای روان کاری بهتر است نوع تجهیزات، سرعت و دمای عملیاتی آن‌ها در کنار میزان رطوبت و تغییرات دمایی بررسی شده و متناسب با آن‌ها و هدف نهایی گریس یا روغن مناسب انتخاب گردد.
کاربرد گریس و روغن
در ابتدایی‌ترین سطح، گریس در انواع مختلف و روغن صنعتی هر دو یک عملکرد کلی را انجام می‌دهند و آن ممانعت از تماس فلزها با هم و حفاظت از تجهیزات، ابزار و دستگاه‌ها در برابر سایش و اصطکاک در جهت بالا رفتن راندمان کاری و افرایش طول عمر آن‌ها و کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری است. اما در سطوح بالاتر و با دقیق‌تر شدن نسبت به ویژگی‌های این دو ماده روانکار و شرایط تجهیزات و محیط کار هر یک از آن‌ها برای کاربردهای ویژه‌ای در جهت اهداف کلی که همان جلوگیری از سایش و اصطکاک است، مناسب‌تر است.
برای برنامه‌ها و کاربردهای اصطکاک شدید و سرعت بالا، معمولاً روغن بهترین انتخاب است اما سایر تجهیزاتی که متحمل بارهای سنگین می‌شوند و یا به شکل عمودی در حال حرکت هستند، عمدتاً گریس بهترین انتخاب شناخته شده است.
گریس که در انواع مختلفی نظیر گریس سیلیکونی، گریس گرافیتی و گریس PAO تولید و به بازار عرضه می‌شود به گونه‌ای طراحی شده است که پس از اعمال، لایه‌ای نازک از آن بر روی فلز باقی می‌ماند و به شکل یک مانع با دوامی بیشتر، از سایش و خوردگی فلزات جلوگیری می‌کند.
با توجه به نحوه عملکرد این دو ماده‌ی روانکار می‌توان کاربرد هر یک را جداگانه بیان کرد.
موارد استفاده از گریس
گریس‌ها در انواع مختلفی قرار دارند. برخی از انواع این گریس‌ها بر اساس نوع افزودنی یا غلیظ کننده عبارتند از: گریس سیلیکونی ۱۱۱ (Greol-111)، گریس گرافیتی، گریس پایه بنتون و گریس وکیوم. این گریس‌ها به جهت خواص مختلفی که دارند برای موارد گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این نوع گریس برای سطوح پلاستیکی بهترین گزینه به شمار می‌رود و به جهت آبگریز بودن تفلون علاوه بر این‌که برای شرایط مرطوب مناسب می‌باشد، در کاربردهای فلز-فلز و فلز-پلاستیک عملکرد مؤثری دارد. روانکاری چرخ‌دنده‌های باز، انواع بلبرینگ‌ها و زنجیرها به‌عنوان موارد استفاده از این گریس معرفی شده‌اند.
از گریس سیلیکونی که دارای مقاومت بالا در برابر اکسیداسیون و آب است و از چسبندگی بسیار خوبی برخوردار است برای روانکاری تجهیزات دریایی، آب‌بندی و روان کاری اتصالات زیر زمینی و تجهیزات فرآیندهای شیمیایی و آب‌بندی سیستم خلاء استفاده می‌شود.
گریس گرافیتی چسبندگی خوبی دارد و از مقاومت بسیار خوبی در برابر آب برخوردار است. این گریس اصطکاک و سایش را بسیار کاهش می‌دهد و تحمل فشار بالایی دارد. از موارد استفاده از گریس گرافیتی می‌توان به روانکاری قطعات خودرو قطعه‌های یدکی تجهیزات صنعتی اشاره کرد.
گریس پایه بنتون پمپ پذیری خوبی دارد، ضد آب است و از تجهیزات در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی محافظت می‌کند. این نوع گریس برای روانکاری یاتاقان‌ها، انواع بلبرینگ‌ها و دیگر کاربردهایی که دمای زیاد در آن‌ها لحاظ می‌گردد، مناسب است.
گریس های وکیوم یا خلاء برای آب‌بندی تجهیزات فرآیندهای شیمیایی، سیستم‌های خلاء، سیستم‌های فشار و روان کاری یاتاقان‌های دبی سنج، تجهیزات آزمایشگاهی انواع واشرها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
موارد استفاده روغن صنعتی
از روغن صنعتی در انواع مختلف آن، برای روان کاری تجهیزات در صنایع گوناگون استفاده می‌شود. صنایع دریایی و کشتیرانی، حمل‌ونقل هوایی، صنعت گاز، نساجی، چاپ، داروسازی، صنعت غذایی و صنایع فلزکاری ازجمله حوزه‌های پرکاربرد برای روغن صنعتی به شمار می‌روند.
جهت خرید این محصول با واحد فروش شرکت آذر شیمی شریف تماس بگیرید.
(خط ویژه) ۶۵۰۰ ۶۶۰۰ - ۰۲۱
مجموعه دانش‌بنیان آذر شیمی شریف را می‌توان به‌عنوان یکی از مجموعه‌های توانا در حوزه تولید محصولات شیمیایی با کیفیت از جمله گریس‌ها بر اساس نیاز صنایع مختلف معرفی نمود. این مجموعه به جهت وجود تحریم‌ها و با هدف تأمین نیاز صنایع داخلی به تحقیق و بررسی پرداخته و با به‌کارگیری نیروهای متخصص که از بهترین دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل شده‌اند علاوه بر فرموله و تولید محصول باکیفیت در جهت رضایت مشتریان، فرصت‌های شغلی و کارآفرینی خوبی را برای جوانان این مرزوبوم ایجاد کرده است.